Maʻi Alzheimer
ʻO Dementia kahi poho o ka hana lolo e kū me kekahi mau maʻi. ʻO ka maʻi Alzheimer (AD) ka ʻano maʻamau o ka dementia. Hoʻopili ia i ka hoʻomanaʻo, ka noʻonoʻo, a me ka lawena.
ʻAʻole ʻike ʻia ke kumu kūpono o ka maʻi Alzheimer. Hōʻike ka noiʻi i kekahi mau hoʻololi i ka lolo e alakaʻi i ka maʻi Alzheimer.
E hoʻomohala paha ʻoe i ka maʻi Alzheimer inā ʻoe:
- ʻOi aku ka nui - ʻO ka hoʻomohala ʻana i ka maʻi Alzheimer ʻaʻole ia he ʻāpana o ka ʻelemakule maʻamau.
- Loaʻa i kahi pili pili, e like me ke kaikaina, kaikuahine, a makua paha me ka maʻi Alzheimer.
- Pili kekahi mau genes i ka maʻi Alzheimer.
E hoʻonui paha ka mea aʻe i ka makaʻu:
- ʻO ka wahine
- Loaʻa ka pilikia o ka puʻuwai a me ke kahe ma muli o ke kiʻekiʻe o ka cholesterol
- Mōʻaukala o ke poʻo trauma
ʻElua ʻano o ka maʻi Alzheimer:
- ʻO ka maʻi hoʻomaka ʻo Alzheimer -- Hōʻike nā ʻōuli ma mua o ka makahiki 60. ʻOi aku ka liʻiliʻi o kēia ʻano ma mua o ka hopena o ka hopena. Mālama koke ia i mea ʻino. Hiki i ka maʻi hoʻomaka mua ke holo i loko o nā ʻohana. Ua ʻike ʻia kekahi mau gen.
- Late hoʻomaka Alzheimer maʻi -- ʻO kēia ka ʻano maʻamau loa. Hana ʻia ia i ka poʻe makahiki 60 a ʻoi. Holo paha ia i loko o kekahi mau ʻohana, akā ʻaʻole maopopo iki ke ʻano o nā ʻiʻo.
ʻO nā maʻi maʻi Alzheimer kahi paʻakikī me nā wahi he nui o ka hana noʻonoʻo, e like me:
- ʻO ka lawena a me ke ʻano o ka naʻau
- ʻLelo
- Hoʻomanaʻo
- ʻIke
- Ka noʻonoʻo a me ka hoʻokolokolo (mākau ʻike)
ʻO ka maʻi ʻo Alzheimer ka mea ʻike mua ʻia e like me ka hoʻopoina.
ʻO ke kīnā haʻahaʻa haʻahaʻa (MCI) ke kahua ma waena o ka hoʻopoina maʻamau ma muli o ka ʻelemakule, a me ka ulu ʻana o ka maʻi Alzheimer. Loaʻa i nā poʻe me MCI nā pilikia liʻiliʻi me ka noʻonoʻo a me ka hoʻomanaʻo ʻole e hoʻopilikia i nā hana o kēlā me kēia lā. Hoʻomaopopo pinepine lākou i ka hoʻopoina. ʻAʻole nā kānaka āpau me MCI e hoʻomōhala i ka maʻi Alzheimer.
Nā ʻōuli o MCI:
- Ka paʻakikī e hana ʻana ma mua o hoʻokahi hana i ka manawa
- Ka paʻakikī e hoʻoponopono nei i nā pilikia
- Poina i nā hanana i hala a i ʻole ke kamaʻilio ʻana
- Lawe lōʻihi e hana i nā hana ʻoi aku ka paʻakikī
Hiki i nā ʻōuli mua o ka maʻi Alzheimer ke hoʻopili pū i:
- Ka hana paʻakikī ʻana i nā hana e noʻonoʻo ai, akā hiki maʻalahi, e like me ke kaulike ʻana i kahi puke nānā, pāʻani ʻana i nā pāʻani paʻakikī (alahaka), a me ke aʻo ʻana i ka ʻike hou a i ʻole nā hana maʻamau.
- E nalowale ana ma nā ala maʻamau
- Nā pilikia ʻōlelo, e like me ka hoʻomanaʻo ʻana i nā inoa o nā mea kamaʻāina
- Loaʻa ka hoihoi i nā mea i leʻaleʻa mua a i kahi ʻano pālahalaha
- Ke kuhi hewa nei i nā mea
- Hoʻololi ka pilikino a me ka nalo ʻana o ka mākau pilikanaka
Ke hele a ʻoi aku ka maʻi ʻo Alzheimer, ʻike maopopo ʻia nā ʻōuli a keakea i ka hiki ke mālama iā ʻoe iho. Pākuʻi ʻia paha nā ʻōuli:
- Hoʻololi i nā hiʻohiʻona hiamoe, ala pinepine i ka pō
- ʻO Delusions, depress, a me ka hoʻonāukiuki
- Hana paʻakikī i nā hana maʻamau, e like me ka hoʻomākaukau ʻana i nā meaʻai, ke koho ʻana i nā lole kūpono, a me ka hoʻokele
- Ka paʻakikī heluhelu a kākau paha
- Poina i nā kikoʻī e pili ana i nā hanana o kēia manawa
- Ke poina nei i nā hanana i ka moʻolelo o ke ola o kekahi a me ka nalo ʻana i ka ʻike iā ʻoe iho
- Hallucination, hoʻopaʻapaʻa, ke kuʻi ʻana, a me ka hana kolohe
- Hoʻoholo maikaʻi ʻole a me ka lilo o ka hiki ke ʻike i ka makaʻi
- Ke hoʻohana nei i ka huaʻōlelo kūpono ʻole, haʻi hewa ʻana i nā huaʻōlelo, a i ʻole ke kamaʻilio ʻana i nā ʻōlelo huikau
- Ke haʻalele nei mai ka pilina pilikino
ʻAʻole hiki i nā poʻe me ka maʻi ʻo Alzheimer koʻikoʻi ke lilo hou:
- Hoʻomaopopo i nā lālā ʻohana
- Hana i nā hana maʻamau o ka nohona o kēlā me kēia lā, e like me ka ʻai ʻana, ka lole ʻana, a me ka ʻauʻau ʻana
- Hoʻomaopopo i ka ʻōlelo
Nā ʻōuli ʻē aʻe i kū aʻe me ka maʻi Alzheimer:
- Nā pilikia e kaohi ana i ka ʻōpū a i ʻole ka mimi
- Pilikia i nā pilikia
Hiki i kahi mea lawelawe olakino loea ke kuhikuhi pinepine i ka maʻi ʻo Alzheimer me kēia mau hana:
- Ke hana nei i kahi hoʻokolohua kino holoʻokoʻa, me kahi hōʻike ʻōnaehana hopohopo
- Ke nīnau nei e pili ana i ka mōʻaukala olakino o ke kanaka a me nā ʻōuli
- Nā hoʻāʻo ʻana i ka noʻonoʻo (ke kūlana kūlana noʻonoʻo)
Kuhi ʻia kahi maʻi o Alzheimer ke loaʻa kekahi mau ʻōuli, a ma ka ʻike ʻole ʻole ʻia nā kumu ʻē aʻe o ka dementia.
Hiki ke hana ʻia nā hoʻāʻo e kāpae i nā kumu kūpono ʻē aʻe o ka dementia, me:
- Anemia
- Tumo lolo
- Loʻihi wā lōʻihi (mau)
- In intoxication mai nā lāʻau
- Kaumaha loa
- Hoʻonui i ka wai ma ka lolo (hydrocephalus pressure pressure)
- Hahau
- Maʻi thyroid
- Ka nele o ka wikamina
Hana ʻia ʻo CT a MRI paha o ka lolo e nānā no nā kumu ʻē aʻe o ka dementia, e like me ka tumo lolo a i ʻole ka hahau. I kekahi manawa, hiki ke hoʻohana i kahi scan PET e hōʻole i ka maʻi Alzheimer.
ʻO ke ala wale nō e ʻike ai no ka mea he maʻi ko ka Alzheimer kekahi e nānā i kahi laʻana o ko lākou lolo lolo ma hope o ka make ʻana.
ʻAʻohe lāʻau lapaʻau no ka maʻi Alzheimer. ʻO nā pahuhopu o ka mālama ʻana:
- Lohi i ka holomua o ka maʻi (ʻoiai paʻakikī kēia e hana)
- Hoʻoponopono i nā ʻōuli, e like me nā pilikia o ka lawena, hilahila, a me nā pilikia hiamoe
- Hoʻololi i ka nohona home e maʻalahi ai nā hana o kēlā me kēia lā
- Kākoʻo i nā lālā ʻohana a me nā mea mālama ʻē aʻe
Hoʻohana ʻia nā lāʻau i:
- Lohi i ka uku i nā ʻōuli e hoʻomāhuahua ai, ʻoiai ka liʻiliʻi o ka pōmaikaʻi mai ka hoʻohana ʻana i kēia mau lāʻau
- Kaohi i nā pilikia me ka lawena, e like me ka nalo ʻana o ka hoʻokolokolo a me ka huikau paha
Ma mua o ka hoʻohana ʻana i kēia mau lāʻau, nīnau i ka mea hāʻawi:
- He aha nā hopena? Pono ka lāʻau i ka makaʻu?
- I ka manawa hea ka manawa kūpono e hoʻohana ai i kēia mau lāʻau?
- Pono e hoʻololi a hoʻopau ʻia nā lāʻau no nā pilikia olakino ʻē aʻe?
ʻO kekahi me ka maʻi ʻo Alzheimer e pono ke kākoʻo i ka home i ka wā e māhuahua ai ka maʻi. Hiki i nā ʻohana a i ʻole nā mea mālama ʻē aʻe ke kōkua ma o ke kōkua ʻana i ke kanaka e kū me ka nalo ʻana o ka hoʻomanaʻo a me ka lawena a me nā pilikia hiamoe. He mea nui e hōʻoia i ka home o kahi kanaka i loaʻa i ka maʻi Alzheimer e palekana no lākou.
Loaʻa i kahi maʻi Alzheimer a i ʻole ka mālama ʻana i kahi kanaka me ke ʻano he pilikia paha. Hiki iā ʻoe ke hoʻomāmā i ke koʻikoʻi o ka maʻi ma ke noi ʻana i ke kākoʻo ma o nā kumuwaiwai maʻi Alzheimer.ʻO ke kaʻana ʻana me nā poʻe ʻē aʻe i loaʻa nā ʻike a me nā pilikia maʻamau e hiki ke kōkua iā ʻoe e noʻonoʻo ʻole.
Pehea ka wikiwiki o ka maʻi Alzheimer e ʻokoʻa ai no kēlā me kēia kanaka. Inā ulu koke ka maʻi ʻo Alzheimer, ʻoi aku ka pōʻino o ka hikiwawe.
ʻO ka poʻe me ka maʻi ʻo Alzheimer e make pinepine ma mua o ka maʻamau, ʻoiai e noho kekahi kanaka ma kahi o 3 a 20 mau makahiki ma hope o ka ʻike.
Pono paha nā ʻohana e hoʻolālā no ka mālama ʻana o kā lākou mea aloha.
ʻO ka pae hope loa o ka maʻi e mau paha mai kekahi mau mahina a i kekahi mau makahiki. I loko o kēlā manawa, lilo loa ke kanaka. Kū pinepine ka make mai kahi maʻi a i ʻole ʻole nā organ.
Kāhea i ka mea hāʻawi inā:
- Hoʻolālā nā hōʻailona maʻi Alzheimer a i ʻole hoʻololi loli ke kanaka i ke kūlana noʻonoʻo
- ʻO ke kūlana o kahi kanaka me ka maʻi Alzheimer e hele a hewa
- ʻAʻole hiki iā ʻoe ke mālama i kahi kanaka me ka maʻi Alzheimer ma ka home
ʻOiai ʻaʻohe ala e hōʻoia ʻia e pale aku ai i ka maʻi ʻo Alzheimer, aia kekahi mau hana e kōkua ai i ka pale ʻana a i ʻole ke lohi o ka hoʻomaka ʻana o ka maʻi ʻo Alzheimer.
- Noho i ka papaʻai momona momona a ʻai i nā mea kiʻekiʻe ma ka omega-3 fatty acid.
- E hoʻonui i ka hoʻoikaika kino.
- E noho noʻonoʻo a me ka hana.
- E komo i kahi mahiole i nā hana ʻino e pale aku ai i ka ʻeha o ka lolo.
Dementia senile - ʻAno Alzheimer (SDAT); SDAT; Dementia - Alzheimer
- Ke kamaʻilio nei me kekahi me ka aphasia
- Ke kamaʻilio nei me kekahi me ka maʻi disarthria
- Dementia a me ka hoʻokele
- Dementia - nā pilikia a me nā pilikia hiamoe
- Dementia - mālama i kēlā me kēia lā
- Dementia - mālama palekana i ka home
- Dementia - he aha e nīnau aku ai i kāu kauka
- Keʻai nei i nā calorie keu ke maʻi - nā mākua
- Pāleʻa ka pale ʻana
- Maʻi Alzheimer
Pūnaewele ʻo Alzheimer Association. Kaomi paʻi: nā alakaʻi hana mua no ka loiloi i ka maʻi o Alzheimer a me nā dementias ʻē aʻe no ka mālama mua a me ka loea. www.alz.org/aaic/releases_2018/AAIC18-Sun-clinical-practice-guidelines.asp. Hoʻohou i Iulai 22, 2018. Loaʻa iā ʻApelila 16, 2020.
ʻO Knopman DS. Ka hoʻohaʻahaʻa ʻike a me ka dementia. I: Goldman L, Schafer AI, eds. ʻO ka lāʻau lapaʻau Goldman-Cecil. 26th ed. Piladelapia, PA: Elsevier; 2020: chap 374.
ʻO Martínez G, Vernooij RW, Fuentes Padilla P, Zamora J, Bonfill Cosp X, Flicker L. 18F PET me florbetapir no ka ʻike mua ʻana i ka maʻi maʻi ʻo Alzheimer a me nā dementia ʻē aʻe i ka poʻe me ka hōʻeha noʻonoʻo haʻahaʻa (MCI). ʻO Cochrane Database Syst Rev. 2017; 11 (11): CD012216. PMID: 29164603 www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29164603/.
ʻO Peterson R, Graff-Radford J. Alzheimer maʻi a me nā dementias ʻē aʻe. I: Daroff RB, Jankovic J, Mazziotta JC, Pomeroy SL, eds. ʻO Bradley's Neurology i ka hana lapaʻau. ʻEpekema 7 Piladelapia, PA: Elsevier; 2016: chap 95.
Sloane PD, Kaufer DI. Maʻi ʻo Alzheimer. I: Kellerman RD, Rakel DP, eds. ʻO Conn's Current Therapy 2020. Piladelapia, PA: Elsevier 2020: 681-686.